Kadın hastalıklarının doğru olarak teşhis edilmesi, tedavinin olumlu sonuç vermesi için son derece önemlidir. Bundan dolayı hastalıkların teşhisi için farklı testler ve tetkikler yapılır. Buradan elde edilen veriler sayesinde en doğru teşhis konulur. Bunlardan birisi de ilaçlı ve sulu rahim filmidir. Adından da anlaşılacağı gibi bu yöntemde rahimin ayrıntılı görüntüsü elde edilir ve böylece rahimdeki hastalıkların veya sorunların tespiti çok daha doğru bir şekilde gerçekleştirilir.
İlaçlı Rahim Filmi (HSG) Nedir?
Histerosalpingografi veya kısaca HSG olarak ifade edilen yöntem, halk arasında ilaçlı rahim filmi olarak bilinir. Bu yöntem; rahim içinin ve fallop tüplerinin X ışınları yardımıyla görüntülenmesidir. Bu test genellikle tüplerin durumunun belirlenmesi için istenir. SİS ise bu işlem için ultrason cihazından yararlanılmasıdır. Yapılan görüntüleme sonucunda tüplerin açık, kapalı veya kısmen kapalı olduğu net bir şekilde ortaya konulur. Bunun haricinde ise rahimin boyut ve şeklinin tespiti için de istenebilir. İlaçlı rahim filmi tek başına istenebileceği gibi farklı testlerle birlikte de istenebilir. Bu test ile birlikte genellikle yumurtlama kapasitesini gösteren hormon ve ultrason testi talep edilir. Böylece verilerin çapraz olarak kontrolü sağlanır ve bu sayede en doğru teşhis konulur.
İlaçlı Rahim Filmi Nasıl Çekilir?
İlaçlı rahim filmi, herhangi bir zamanda çekilmez. Hastanın gebe olma olasılığı dikkate alınarak genellikle adet döngüsünün ilk yarısında yani ilk 14 gününde çekilir. Bu dönemde kadınların gebe olma olasılıkları yok denecek kadar azdır ve böylece gebeliğe zarar verilmesi gibi bir durum söz konusu olmaz.
İlaçlı ve sulu rahim filmi için öncelikle rahim ve tüplere boya içeren bir sıvının yerleştirilmesi yapılır. Bu boya, X ışınları yardımıyla tüplerin ve rahim içinin ayrıntılı bir şekilde görülmesini sağlar. Ayrıca boyanın hareketleri de takip edilebilir.
İlaçlı ve sulu rahim filmi çekimi yapılırken izlenen adımlar genel olarak şu şekildedir:
İlk olarak hastanın jinekolojik muayenedeki gibi uzanması gerekir.
Hasta uzandıktan sonra vajinaya spektulum adı verilen ve vajinanın açık kalarak serviksin görünmesini sağlayan bir alet yerleştirilir.
Serviks görüldükten sonra gerekli görülmesi durumunda burasının temizlenmesi gerçekleştirilir.
Rahim boyunca yapılan enjeksiyonlar sayesinde rahimin uyuşturulması sağlanır. Lokal anestezi yapılırken bir miktar ağrı duyulması söz konusu olabilir.
Film çekilmeden önce ilaçlı suyun rahime yerleştirilmesi yapılır. Bunun için iki farklı yöntem kullanılır. İlk yöntemde serviks bir cihaz ile tutulur ve böylece buranın sabit kalması sağlanır. Daha sonra ise kanül adıyla bilinen alet rahim ağzına yerleştirilir. Diğer yöntemde ise servikal açıklığa ulaşılır ve buraya ince bir plastik tüp geçirilir. Tüpün ucunda yer alan balon, bunun uterusta kalmasını sağlar.
Sıvı yerleştirildikten hemen sonra bir miktar ağrıya neden olabilir. Bu ağrı çok yoğun değildir, fakat rahatsızlık verebilir. Ayrıca sıvı tüplere doğru da hareket edecektir. Söz konusu hareket esnasında tüpler kapalı ise bir miktar tüplerin gerilmesi hissedilebilir.
Hasta X ray makinesinin altına yerleştirilir.
HSG, ilaçlı su ile dolu olan rahim ve tüplerden görüntüler alarak kaydeder. Bu işlem esnasında doktorun isteğine bağlı olarak hastanın pozisyon değiştirmesi gerekebilir.
Bu işlem yaklaşık 30 dakika sürer ve işlem sonunda kanül çıkarılır.
İlaçlı rahim filmi ile hem rahim hem de tüpler kontrol edilir. Bu yöntem ile rahim içinde yer alan kitlelerin varlığının araştırılması için görüntüleme yapılır. Bunlar; polip ve miyom gibi kitlelerdir. Ayrıca rahim içi yapışıklıklarının kontrolü de yine bu yöntemle yapılır. Tüplerin tıkanıklığı da yine bu yöntemde araştırılır. Tüpler tıkalı ise durum; tubal obstrüksiyon olarak tanımlanır.
HSG, uterusun yapısını, boyutunu ve şeklini gösterdiği gibi tüplerdeki tıkanıklığı ve açıklığı da gösterir. Bundan dolayı HSG; tekrarlayan düşük, hamile kalmakta zorlanma ve benzer durumlarda istenir. Genel olarak bebek sahibi olamayanlara yönelik bir tetkik olduğunu söylemek yanlış olmaz. Fakat tek kullanım alanı bu değildir. Bunun haricinde kullanılan diğer alanlar şu şekilde sıralanabilir:
Tüp ligasyonu
Tümör şüpheleri
Enfeksiyona bağlı tip tıkanıklığı
Tüp bebek tedavisi öncesi rahimin ve tüplerin durumunun değerlendirilmesi
Fallop tüplerdeki açıklığın değerlendirilmesi
Buradaki durumlarda HSG talep edilebilir. Fakat ilaçlı rahim filminin çekilemeyeceği bazı durumlar olduğu da unutulmamalıdır. Bunların ilki, yukarıda da bahsedildiği gibi gebelik durumudur. Gebelerde bu test yapılamaz. Ayrıca pelvik enfeksiyonu olan ve işlem sırasında kanaması başlayanlara da bu tetkik yapılamaz. Bunların haricindeki durumlarda söz konusu işlemin yapılmasında herhangi bir mahsur yoktur.
İlaçlı rahim filmi için en uygun zaman, yukarıda da belirtildiği gibi adetin ilk dönemidir. Bu dönemi biraz daha daraltmak gerekirse, adet bitimini takip eden 2-3 günlük süre içinde bu işlemin yapılması uygun olacaktır. Bu zamanın seçilmesinin farklı nedenleri vardır. Bu nedenlerin ilki, yine yukarıda da bahsedildiği gibi hastanın gebeliği söz konusu olmayacaktır. Böylece işlem esnasında yeni oluşan bir gebeliğe zarar verilme riski tamamen ortadan kalkacaktır.
Adetten hemen sonra bu işlemin tercih edilmesinin bir nedeni de rahim duvarının kısa sürede kalınlaşmasıdır. Eğer adetin bitmesinin üzerinden biraz zaman geçerse, rahim duvarı kalınlaşacak ve bu da rahimde bulunana bazı kitlelerin görülmesinin imkansız hale gelmesine neden olacaktır. Bir diğer neden ise adetten hemen sonra rahim ağzının açık olmasıdır. Bu sayede görüntüleme çok daha kolay ve başarılı bir şekilde gerçekleştirilir.
Hastaların merak ettiği bir diğer soru ise adetli iken HSG çekilip çekilemeyeceği şeklindedir. Adetli iken bu işlemin yapılması endometriosis ve enfeksiyon gibi riskler taşıdığı için tercih edilmez.
HSG, rahim ve tüplerde olan bütün komplikasyonların doğru olarak tespit edilmesini sağlar. Bu durum, bazı hastalıkların erken teşhisi için son derece önemlidir. Böylece tedavi süreci çok daha kolay olur. Bunun haricinde ilaçlı rahim filminin tedavi edici özelliği olduğu da söylenebilir. Bu özellik bilinçli değildir. Tüplerin görüntülenmesi için bu bölgeye gönderilen ilaçlı su, tıkalı olan tüplerin açılmasına neden olabilir. Bu durum nadiren olsa da gerçekleşir ve böylece gebe kalamayan kadınlar, söz konusu işlemin ardından farklı bir tedaviye ihtiyaç duymadan gebe kalabilirler.
HSG, ağrıya neden olan bir işlem olarak nitelendirilebilir. Özellikle sıvının rahim ve tüpler içinde hareket etmesi, bir miktar ağrıya neden olacaktır. Fakat bu, dayanılmaz bir ağrı değildir. Buna rağmen bazı hastalar, işlem öncesinde genel anestezi talep edebilir.
HSG sonrasında vajinal kanama görülebilir. Bu normal bir durumdur ve kısa süre içinde düzelir. Ayrıca hastaların bazılarında baş dönmesi, bulantı ve kusma gibi bir takım yan etkilerin görülmesi de söz konusudur.
HSG çekimi yapıldıktan hemen sonra cinsel ilişkiye girilebilir, lakin bu durumda ciddi vajinal ağrı oluşması söz konusu olacaktır. Bundan dolayı işlemden sonraki 2-3 gün boyunca cinsel ilişkiye girilmemesi daha doğru olacaktır.
