Çiftlerin çocuk sahibi olabilmesi için cinsel ilişki sonucunda anneden gelen yumurta ile babadan gelen spermin birleşmesi gerekir. Eğer bu birleşme gerçekleşmezse gebelik durumu gerçekleşmez. Yeni evli çiftler, bir yıl boyunca ilişkiye girmesine rağmen gebelik gerçekleşmemişse kısırlık teşhisi konulur. Bu aşamadan sonra kadın ve erkeğe farklı testlere uygulanır. Erkeğe uygulanan ilk test, sperm analizidir. Böylece babadan gelen spermin gebelik için yeterli olup olmadığı anlaşılır.
Sperm analizi, aynı zamanda spermiogram adıyla da bilinir. Söz konusu test, erkekten alınan meninin analizi şeklindedir. Bu işlemde, menide bulunan sperm miktarı ve spermlerin kalitesi incelenir. Böylece erkeğin üreme yeteneği ölçülmüş olur.
Erkeklerin boşalması, cinsel organlarından meni adı verilen yapışkan, yoğun kıvamlı ve beyaz renkli sıvının çıkmasıdır. Bu sıvı, farklı salgı bezleri tarafından oluşturulur ve dolayısıyla meninin içerisinde farklı hücreler vardır. Söz konusu hücrelerden en önemlisi spermlerdir. Başı ve kuyruğu bulunan söz konusu hücrelerin sayısı, milyonlarla ifade edilir. Bahse konu hücreler, üreme işlevinin yerine getirilmesini sağlar. Bir erkeğin üreme yeteneği, bu sperm sayısı ve kalitesi ile direkt olarak ilgilidir. Cinsel birleşmeyle birlikte kadın rahimine giren spermler, buradan fallop tüplerindeki yumurtaya kadar hareket ederler. Böylece döllenmeyi gerçekleştirirler ve bunun sonucunda gebelik ortaya çıkar.
Boşalma sırasında çıkan meninin tamamı sperm değildir. Burada döllenmeyi destekleyici özelliğe sahip olan koagülasyon maddeleri, früktoz, kayganlaştırıcı maddeler ve enzimler de vardır. Semen analizi yapılırken sadece spermler değil, aynı zamanda bu maddelerin miktarları ve kaliteleri de incelenir. Sperm testi genel hatları ile bu şekildedir. Genellikle kısırlık durumlarında bu test yapılır. Bunun haricinde ise bazı hastalıkların teşhisi veya tedavilerinin izlenmesi amacıyla da yine bu testin yapılması söz konusu olabilir.
Semen analizi ile sperm testi aynı işlemi ifade eder. Sperm testi yapmadan önce testin yapılacağı kişiyle görüşülmesi gerekir. Bu görüşmede ilgili kişinin mevcut hastalıkları, kronik rahatsızlıkları, geçmişte geçirdiği hastalıklar incelenir. Kısaca tıbbi geçmişi mercek altına alınan kişinin hikayesi de dinlenir. Ne kadar süredir çocuk sahibi olamadığı ve daha önce benzer bir test yaptırıp yaptırılmadığı sorulur. Bu aşamadan sonra sperm testi için erkekten meni örneği alınır. Meni örneği, özel bir kap içine alınır ve buradan hızlı bir şekilde ilgili cihaza gönderilir. Bu işlem için özel olarak tasarlanan cihaz, meni içindeki maddelerin analizini detaylı bir şekilde gerçekleştirir ve ilgili raporu sunar.
Meni örneği genellikle hastanede alınır. Söz konusu işlemi hastanede yapamayan kişiler, evde aldıkları meni örneğini özel bir kapla hastaneye getirir. Bu süreçte meninin özelliğini kaybetmemesi için vücut ısısında korunması çok önemlidir. Mastürbasyon ile meni örneği veremeyenler için özel olarak geliştirilen ve meniye zarar vermeyen bir prezervatif vardır. Bu prezervatifi kullanan erkek, cinsel ilişki sırasında boşalır ve meniyi yine vücut ısısında hastaneye ulaştırır.
Sperm testi sırasında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bu hususlara dikkat edilmediği takdirde, elde edilen sonuçlar doğru olmayacaktır. Bu hususlardan bazıları şunlardır:
• Sperm örneği alınan kabın içine yabancı bir madde girmemesi
• Meni örneği vermek için yapılan mastürbasyonda sabun veya kayganlaştırıcı kullanmama
• Sperm örneği vermeden önce idrarın tamamen yapılması
• Sperm örneğinin rahat bir ortamda verilmesi
• Örnek vermeden önceki 4-5 günde cinsel ilişkiye girmeme
• Boşalma sırasında çıkan meninin tamamının kaba aktarılması
Bu hususlara dikkat edildiğinde elde edilen sonuç doğru olacaktır. Örnek verildikten 1 saat sonra sonuçlar çıkar. Burada spermin miktarı, kalitesi ve morfolojik yapısı ile ilgili ayrıntılı bilgiler yer alır.
Sperm testi sonuçları değerlendirilirken bazı kriterler dikkate alınır. Bu kriterlere göre değerlendirme yapılır. Bu kriterler ve anlamları genel hatları ile şu şekildedir:
• Alınan meni miktarının 2 ila 6 ml arasında olması gerekir. Eğer meni miktarı 2 ml’den daha az ise bu durum sperm azlığı anlamına gelir. Alınan örnek 6 ml’den fazla ise bu defada meninin içinde fazla sıvı olduğu anlamına gelir. Bu durum ise meni içindeki spermin sıvıya oranla yine az olması demektir.
• Semen örneğinin alındığı ilk anda yoğunluğunun yüksek olması ve 20 dakika sonunda sıvılaşması gerekir. Sıvılaşma gerçekleşmiyorsa spermin yumurta ile birleşmede sorun yaşama ihtimali vardır.
• Alınan örnekteki sperm sayısı ise ml başına 15 milyon olmalıdır.
• Sperm Ph oranı 7,2 ile 8 arasında olmalıdır.
• Boşalmadan sonraki ilk 1 saat içinde motilite miktarı en az %50 olmalıdır. Bu veri, sperm hareketliliği anlamına gelir ve spermin yumurtaya ulaşması açısından önemlidir.
• Spermin morfolojik açıdan değerlendirilmesinde şekil bozukluğu olan hücrelerin oranı, %85’ten az olmalıdır.
Sperm sonuçlarının değerlendirildiği kriterler, genel hatları ile yukarıda yer almaktadır. Söz konusu kriterlere göre farklı tanıların konması mümkündür. Bu tanılar şunlardır:
Astenospermi: Sperm hareketliliğinin normalden düşük olması
Oligospermi: Sperm sayısının az olması
Azospermi: Meni için sperm olmaması
Oligoastenospermi: Sperm sayısı ve sperm hareketliliğinin düşük olması
Teratospremi: Şekil olarak sağlıklı olan sperm oranının düşük olması
Nomospermi: Sperm sayısının, kalitesinin ve şeklinin normal olması
Sperm testinden kötü sonuç almamak için kişilerin yaşamlarına dikkat etmesi gerekir. Sağlık sorunları dışında insanların nasıl yaşadığı da sperm sayısını fazlaca etkiler. Söz konusu etkiler sonucunda kişilerde kısırlık dahi oluşabilir. Dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
Sperm kalitesi için sağlıklı beslenme çok önemlidir. Fast food tarzı besinleri tercih edenler, yüksek kolesterolü tetikler ve bu durum ise sperm zarının yapısının bozulmasına neden olur.
Sigara ve alkol tüketimi, insanların genel sağlıklarını etkilediği gibi sperm kalitesini de etkiler. Bizzat sigara içmenin dışında pasif içici konumunda bulunmak da benzer etkiyi yapar. Bu konuda yapılan bilimsel araştırmalar vardır ve bunların neredeyse tamamından elde edilen sonuçlar benzerdir. Dolayısıyla insanların sperm kalitesi için mutlak surette sigara ve alkolü bırakması gerekir.
Birçok insan için saçma bir faktör gibi görünebilir, fakat yapılan araştırmalara göre aşırı sıcak ortamlarda yaşamak, sperm sayısı ve kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bunun haricinde aşırı dar kıyafetlerin tercih edilmesi, genital bölgedeki sıcaklığın ve nemin artmasına neden olur. Söz konusu durum ise damarların genişlemesine neden olacaktır. Bu da benzer bir etki yaparak sperm kalitesini düşürür.
Kişilerin cinsel sağlıkları, sperm kalitesini etkileyen en önemli hususlardan birisidir. Farklı kişilerle korunmadan girilen cinsel ilişkiler, bir takım hastalıklara neden olabilir. Bu hastalıkların da sperm kalitesini etkileme olasılığı vardır.
Spermiogram ile ilgili genel bilgiler bu şekildedir. İnsanlar, genellikle kısırlık durumlarında söz konusu testi yaptırırlar. Fakat bazı uzmanlar evlenmeden önce bu testi yaptırılmasını önermektedir. Böylece olası sorunların tespiti ve tedavisi evlilikten önce gerçekleşebilir. Bahse konu durum ise insanların yaşam kalitelerini yukarı çıkaracaktır.
