Ağrılı Adet (Dismenore) ve Premenstruel Sendrom ( PMS)
Adet görme, döllenmeyen yumurta ve diğer yapıların vücuttan atıldığı işleme verilen isimdir. Regl olmak ve mens olmak gibi farklı isimleri de olan bu durum, vücutta belirli bir seviyede ağrı oluşmasına neden olur. Bunun sebebi, kasların kasılması ve dokuların vücuttan ayrılmasıdır. Söz konusu ağrı, dayanılamayacak seviyede değildir, fakat kendisini de hissettirir. Bazı kadınlarda adet sancıları çok az olurken, bazılarında ise kısmen belirgin olabilir. Fakat normal standartların üzerinde bir sancı görülmesi normal olarak kabul edilmez ve bunun farklı neden olabilir. Dolayısıyla da dismenore olarak da bilinen bu durumun tedavi edilmesi gerekir.
Ağrılı Adet (Dismenore) Nedir?
Ağrılı adet kanaması, tıp dilinde dismenore olarak bilinir. Bu durum, kendi içinde ikiye ayrılı ve bunlara birincil ve ikincil dismenore adı verilir.
Birinci dismenore; farklı bir hastalıktan kaynaklanmayan ve tamamen menstrüel kramplara dayanan ağrılardır. Bunların kendisini tekrarlama özelliği vardır. Bu tür ağrılar genel itibariyle ya adet kanamasından 1-2 gün önce ya da adet kanaması ile başlar. Sırt, karın, kasık ve uyluk bölgesinde hissedilen ağrılar, kişiye göre farklı şiddette olabilir. Adet sancıları, 12 ila 72 saat arasında devam eder ve bu sancılara farklı olumsuzluklar eklenebilir. Ağrılı adet ile birlikte ishal, kusma, bulantı, halsizlik ve kabızlık görülebilir. Birincil dismenore, genç yaştaki kadınlarda çok daha fazla ve şiddetli görülürken, kadınların yaşları ilerledikçe ağrı seviyesinin düştüğü görülür.
Primer dismenore, ilk defa adet görülmeye başlandıktan sonraki 1-2 yıllık süreçte daha fazla görülür. Buradaki ağrıların temel nedeni, rahimden salgılanan prostaglandin hormonudur. Bu hormon rahimin kasılarak, atılması gereken doku ve diğer bileşenleri atmasını sağlar. Bu durum ise sancıya neden olur.
İkincil dismenore ise farklı bir patolojik sebepten kaynaklanan ağrılardır. Yani birincil dismenore doğal olarak kabul edilebilir olmasına rağmen sekonder dismenore doğal olarak kabul edilmez. Rahim ve vajina anomalileri, kızlık zarının kapalı olması, yumurtalık kistleri, miyom, polip, rahim içi yapışıklıklar, enfeksiyonlar ve benzer durumlar sebebiyle görülen ağrılardır. Buradaki ağrılar genellikle tek olarak kendilerini gösterir ve bunlara farklı bir olumsuzluk eşlik etmez. Yani bu sebepten dolayı görülen adet sancılarında kusma, bulantı, ishal ve benzer durumların görülmesi söz konusu değildir.
Öncelikle adet olurken sancı yaşanmasının doğal bir olay olduğunun kabul edilmesi gerekir. Adet ile rahimin iç tabakasının atılması gerekir ve bunun sağlanması için de bir takım kasılmalar meydana gelir. Ayrıca söz konusu kasılmalar sayesinde kanama miktarı da azalır. İşte burada meydana gelen kasılmalar, rahim iç tabakasının oksijensiz kalmasına neden olur ve kadınlarda adet sancısı olarak hissedilir. Bazen hafif olan bu sancılar, bazen de şiddetlidir. Kasılmaları sağlayan prostaglandin hormonu, bazı kişilerde daha fazla salgılanır ve böylece dismenore ortaya çıkar. Bazen de prostaglandin hormonu normal seviyesinde olmasında rağmen ilgili kişinin bu hormona duyarlılığı fazladır ve bu durumda da ağrılı adet görülür. Burada bahsedilen nedenler, birincil dismenore olarak bilinen duruma aittir.
Ağrılı Adet Tedavisi
Ağrılı adet (dismenore) tedavisi için öncelikle bu hastalığın teşhisinin konulması gerekir. Bunun için aşağıda yer alan belirtiler belirleyici olacaktır. Eğer bu belirtiler varsa, dismenore olarak bilinen ağrılı adetten söz edilebilir.
Yukarıda yer alan belirtiler varsa birincil dismenore vardır ve bu durum genel olarak normal kabul edilir. Dolayısıyla da çoğu zaman tıbbi bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Tedavi için uygulanacak yöntemler, evde ve hasta olan kişi ya da yakınları tarafından yapılır. Bu yöntemlerden bazıları şu şekildedir:
Buradaki yöntemler incelendiğinde hepsinin doğal olduğu ve dışarıdan alınan ilaçları içermediği görülecektir. Bu durum dahi birincil dismenorenin doğal olduğunu gösterir.
İlaç Tedavisi
Yapılan bir takım tetkikler sonucunda ağrılı adetin farklı bir nedenden dolayı kaynaklandığı tespit edilirse, buna uygun ilaç tedavisinin uygulanması söz konusu olacaktır. Bu tür tedaviler genellikle enfeksiyonların giderilmesi için kullanılan antibiyotiklerdir. PID ya da cinsel yol ile bulaşan bir takım hastalıkların tedavisi, genellikle ilaç ile yapılır ve bu ilaçlar kısa sürede olumlu sonuçlar verir.
Cerrahi Yöntemler
Eğer diğer tedavi yöntemleri işe yaramaz ve sonuç vermezse bu defa durum değişir ve cerrahi yöntemler devreye girer. Endometriozis, fibroidler ve kistler gibi durumlarda, cerrahi işlem ile bunların alınması söz konusu olur. Eğer bu yöntem de işe yaramaz ve ilgili kişinin çocuk beklentisi yoksa bu defa rahimin tamamen alınması gündeme gelebilir. Fakat bu, en son çaredir ve genellikle başvurulmaz. Burada bahsedilen yöntemler ile tedavi çoğu zaman başarılı bir şekilde yapılır.
Premenstrüel Sendrom ( PMS)
Adetin gerçekleşmesi için hormon seviyelerinde ciddi bir değişim yaşanır. Bu değişimler, adet gören kadınların yarısını genel olarak etkilemez. Fakat diğer yarısında depresyon da dahil olmak üzere bir takım sorunlara neden olur. Premenstrüel sendrom, adet öncesinde ve adet olurken meydana gelen bir takım fizyolojik ve psikolojik sorunların tamamına verilen isimdir.
Premenstrüel sendroma bağlı olarak kadınlarda bir takım şikayetler meydana gelir. Fakat bu şikayetlerin türü, her kadın için benzer değildir. Kadınların kültürleri ve içinde bulundukları kültürel durum, şikayetlerin içeriğini de etkiler. Örnek vermek gerekirse batı toplumlarında yaşayan kadınların PMS şikayetleri genellikle depresyon iken, doğu toplumlarındaki kadınların şikayetleri ise genel olarak ağrıdır.
PMS Belirtileri
Yukarıda da belirtildiği gibi PMS kendisini duygusal ve fiziksel olarak gösterebilir. Sindirim sistemindeki bozukluklar, diş eti kanamaları, sıcak basmaları, kokuya karşı hassasiyet ve benzer durumlar fiziksel belirtilerdir. Duygusal belirtiler ise depresyon şeklinde kendisini gösterir.
PMS ile ilgili yapılan çalışmalarda bu rahatsızlığın tam olarak neden kaynaklandığı açıklanamamıştır. Bu yöndeki çalışmalar halen devam ederken, konuya dönük olarak farklı teoriler vardır. Fakat kadınların yaklaşık %88’lik bölümünün PMS belirtilerine sahip olması, hormonların bu sendromun ortaya çıkmasında fazlasıyla etkili olduğunu ortaya koyar. PMS gençlerde daha fazla görülürken, yaş ilerledikçe görülme oranı azalır.
PMS tedavisi de tam olarak yoktur. Bu sendromdan kurtulmak için klasik depresyon önleyici egzersizler yapılır ve bazı durumlarda ilaç tedavisi uygulanır.
Dismenore (Ağrılı Adet)
Dismenore, adetin sancılı bir şekilde geçmesidir. Bu rahatsızlığın kendi içinde iki farklı türü olduğu bilinir. İlk tür; ağrının adetten 1-2 gün önce veya adetle başlaması ve 12 ile 72 saat arasında devam etmesi şeklindedir. Buradaki ağrılar; sırt, uyluk, alt karın ve kasık bölgelerinde hissedilir. Ağrının şiddeti, bazen hafif olurken bazen de çok şiddetli olabilir. Ağrının yanında ishal, kusma, bulantı ve halsizlik görülme ihtimali vardır.
İkinci tür ise farklı bir rahatsızlıktan kaynaklanır. Endometriozis, enfeksiyon, adenomiyoz gibi farklı rahatsızlıkların etkisi ile ortaya çıkar. En önemli belirtisi, normal adet ağrılarından daha şiddetli olması ve daha uzun sürmesidir.
PMS, adet döneminin ikinci yarısında kendisini gösteren bir durumdur. Özellikle kadınların fiziksel ve davranışsal olarak farklılaşmasına neden olur. PMS belirtileri; duygusal tutarsızlık, depresyon, sıcak basması, migrene benzer baş ağrıları, iştah artışı ve yorgunluk gibi durumlardır.
PMS’nin neden oluştuğuna dair farklı çalışmalar vardır, fakat bunların hiçbirisinden net bir sonuç alınamamıştır. Bundan dolayı hastalığın tedavisi de kesin değildir. Hastalığın oluşturduğu belirtilere göre farklı ilaç tedavileri uygulanabilir. Bunun dışında kadınların yaşamlarında yapılacak ufak değişimlerin de belirtilerin kaybolmasında etkili olduğu söylenebilir.
Kadın doğum hastalıklarından bazıları buradakilerdir. Bunların dışında da kadın hastalıkları vardır. Söz konusu hastalıkların etkisi bazen hemen görülürken, bazen de çok sonraları ortaya çıkar. Bu hastalıkların erken teşhisi için kadınların periyodik olarak rutin kontrollerini yaptırması gerekir.
